??
اماکن موجود در کربلای معلّی(قسمت2)

مهمترین زیارتگاههای کربلا و حومه آن

 حرم امام حسین(علیه السلام)، که به همراه حرم ابوالفضل العباس(علیه السلام) و فضاهای پیرامون این دو جایگاه، هسته مرکزی شهر را تشکیل می دهند. حرم مطهر بیش از دو متر از سطح شهر پایین تر است؛ از این رو تعداد زیادی پله زائران را از دروازه ها به درون صحن هدایت می کند.

ساختمان کنونی حرم از ساخته های دوره صفوی و عثمانی و قاجار است. حرم مطهر از گنبدی بزرگ و مطلاّ تشکیل شده که بر روی گنبد خانه ای وسیع و چندین رواق و یک مسجد بزرگ و صحنی فراخ است که تمامی این مجموعه را در بر می گیرد. گنبد طلا از ساخته های دوران صفویه است و طلاکاری آن به دستور آغامحمدخان قاجار انجام گرفته است.

در زیر گنبد، ضریح نقره ای و بزرگ و چند ضلعی قرار دارد که قسمت عمده فضای گنبدخانه را اشغال کرده و درون آن قبر مطهر امام حسین(علیه السلام) و دو فرزندش علی اصغر و علی اکبر جای دارد. در سمت شرق ضریح مطهر حضرت، فضایی است که در جنوب آن پنجره ای نقره ای قرار دارد. اینجا آرامگاه قسمت اعظم شهیدان واقعه کربلا است که همگی آنان پیرامون آن پنجره و فضاهای اطراف پراکنده و مدفون هستند.

قتلگاه: جایگاهی است در نزدیکی آرامگاه حبیب بن مظاهر اسدی که بنابر گفته روایات، امام حسین(علیه السلام) در آنجا به شهادت رسید و بعدها به جایگاه کنونی منتقل شد و دفن گردیده اند.

تلّ زینبیّه: در فاصله 20 متری از سمت غرب صحن مطهّر، تپه ای به ارتفاع 5 متر وجود دارد که امروزه بر روی آن اتاقی ساخته شده است، این تپّه به نام «تلّ زینبیّه» یا تپّه حضرت زینب(علیها السلام) مشهور است و بنا به نقل مورّخان، تپّه ای بوده است که در روز عاشورا حضرت زینب بر روی آن می رفته و از سیر وقایع جنگ آگاهی می یافته اند.

حرم منوّر و پاک ابوالفضل العباس(علیه السلام): این حرم در فاصله 350 متری شمال شرقی حرم امام حسین(علیه السلام)قرار گرفته و دارای قبّه و بارگاه شکوهمندی است که جسد پاک این سردار رشید و یار وفادار امام حسین(علیه السلام) را در بَرگرفته است. ساختمان دارای گنبدی طلایی است که بر روی گنبد خانه ای کوچکتر از حرم امام حسین(علیه السلام) قرار دارد. گِرداگرد قبر مطهّر را چهار رواق و صحن فراخ و وسیعی به همراه ایوان زیبا در برگرفته است. ضریح زیبای آن حضرت به دستور مرحوم آیة الله العظمی حکیم در سال 1965 میلادی در اصفهان ساخته شد.

آرامگاه حبیب بن مظاهر اسدی: او یکی از شهدای روز عاشورا است که در سن 80 سالگی به یاری امام حسین(علیه السلام) شتافت و شهید گردید و در فاصله 10 متری از ضریح مطهر و در رواق جنوب غربی مدفون است و دارای ضریح کوچکی است.

آرامگاه سید ابراهیم مجاب: وی امام زاده والا مقام و عظیم الشأن و دارای نسل مبارکی است. او ابراهیم فرزند محمّد العابد فرزند امام موسی بن جعفر(علیه السلام) است که در این بقعه مطهّر دفن شده است و بنا به نوشته مورّخان، بسیاری از سادات و بزرگان پیرامون او مدفونند. آرامگاه او در رواق حرم مطهّر و در گوشه شمال غربی آن است.

مشاهیر مدفون در حرم: در سرتاسر صحن و حجره های گرداگرد آن و رواقها، بسیاری از بزرگان در طول تاریخ دفن شده اند، برخی از این حجره ها به نام شخصیتی که در داخل آن دفن شده، مشهور است؛ همچون آخرین مقبره ای که در جنوب سمت مشرق قرار دارد و مدفن بسیاری از علمای دین می باشد که مشهورترین آنها مرحوم آیة الله میرزا محمّد تقی شیرازی است که در سال 1920میلادی، رهبری انقلاب مردم بر ضدّ دولت انگلیس را بر عهده داشت. از دیگر مشاهیر مدفون در این بقعه مطهر، میرزا محمّد تقی خان امیر کبیر است که پس از به قتل رسیدنش در کاشان، به کربلا منتقل و در مقبره ای در رواق شرقی حرم مطهر دفن گردید، همچنین قاجاریه نیز در رواق شمالی، دارای مقبره ای هستند که جمعی از آنان در آنجا مدفونند.

خیمه گاه: در جنوب صحن مطهّر امام حسین(علیه السلام) و در فاصله 250 متری واقع است. (بنا به نقل مورّخان، محلّ برافراشته شدن خیمه ها و چادرهای سید الشهدا(علیه السلام) و یاران او بوده است). امروزه جایگاه خیمه ها را با ساختمانسازی به تصویر کشیده اند.

مقام حضرت مهدی(علیه السلام): در میان نخلستانهای کرانه رودخانه فرات که این شاخه رودخانه به نام «نهر علقمه» مشهور است، از شمال کربلا می گذرد و آن جایگاهی است منسوب به حضرت حجّت(علیه السلام) که مردم در آن به نماز می پردازند.

حُرّ: و آن شهرکی است در جنوب غربی کربلا که در فاصله 9 کیلومتری از شهر واقع شده و نام آن برگرفته از نام حرّ بن یزید ریاحی است. او در روز عاشورا یکی از فرماندهان لشکر عبیدالله زیاد بود ولی بعدها توبه کرد و به لشکر حق پیوست و تا پای جان ایستاد و به شهادت رسید و در این موقعیّت دفن گردید. امروزه آرامگاه او، که از ساخته های شاه اسماعیل صفوی است، دارای صحن و رواق و گنبد کاشی کاری است و مؤمنان فوج فوج به زیارت قبرش می شتابند.

آرامگاه الأخرس بن الکاظم(علیه السلام): وی محمد ابن أبی الفتح أخرس، از نوادگان حضرت موسی بن جعفر(علیه السلام)است که بقعه اش در حومه کربلا، در محله ای به نام «الأبتر» قرار دارد.

آرامگاه ابن حمزه: وی نواده امیر المؤمنین و از امام زادگان والا مقام است. آرامگاهش در آغازِ بزرگراه کربلا ـ طویریج قرار دارد.

آرامگاه عون بن عبدالله: در نسبت این امام زاده تردیدهایی وجود دارد که آیا وی همان عونی است که در کربلا شهید شد و یا نواده امام حسن(علیه السلام) است؟ امروزه وی دارای بقعه و بارگاه باشکوهی در 11 کیلومتری شمال غربی کربلا و در آغاز بزرگراه کربلا ـ بغداد می باشد. این امام زاده بسیار مورد توجّه مردمان عراق و دارای نذر مجربی است: از این رو همواره مزار او مملو از زائر و نذورات آنان است.

آرامگاه طفلان مسلم: این آرامگاه در راه کربلا ـ بغداد، در حومه شهر مسیّب قرار دارد.

 این دو کودک به نامهای محمّد و ابراهیم، فرزندان حضرت مسلم ابن عقیل هستند که پس از شهادت پدرشان به شهادت رسیدند، آرامگاه این دو کودک صحن و سرای باشکوهی داشته و بر قبر هر یک گنبد و ضریحی قرار دارد.

آرامگاه ابن هاشم: وی از نوادگان حضرت موسی بن جعفر(علیه السلام)است که در سال 745هـ.ق. وفات یافت و آرامگاهش امروزه در کویری واقع در شمال غربی کربلا می باشد. قبر او دارای صحن و سرای بزرگی است و در میان اعراب بیابان گرد بسیار معروف است و آنان همواره بدو پناه آورده و نذر می کنند.

آرامگاه ابن فَهْد حِلّی: او از فقهای امامیّه است و قبرش در غرب خیابان «باب القبله» درون مسجدی به نام او قرار دارد.

حسینیّه های کربلا: با توجّه به این که کربلا شهری زیارتی است و سالیانه صدها هزار مسلمان از سرتاسر کشورهای شیعه نشین برای زیارت به این شهر مقدّس مشرّف می شوند، از این رو بسیاری از مردم شهرهای گوناگون به ساختن حسینیّه و زائرسرا پرداخته اند که مهمترین حسینیّه ها از آنِ ایرانیان است; همانند حسینیّه تهرانیها، اصفهانیها، مازندرانی ها، قمی ها و آذربایجانیها، و ده ها حسینیّه دیگر که قسمت عمده این مراکز در سالهای اخیر منهدم و ویران گردیده است.

مدارس دینی کربلا: کربلا دارای حوزه علمیّه کهن و مهمّی است; از این رو مدارس دینی فراوان در کربلا دیده می شود که مهمترین آنها عبارتند از: مدرسه هندیّه، مدرسه حسن خان، مدرسه آیة الله بروجردی، مدرسه بادکوبه، مدرسه کریم خان، مدرسه مجاهد، مدرسه بُقعه، مدرسه حسینیّه، مدرسه شریف العلما، مدرسه سلیمیّه و...

اماکن متبرکه عراق، کربلا در یک نگاه

 عراق یکی از باستانی ترین کشورهای جهان و دارای تمدن و فرهنگ پرباری است. در این دیار کهن بارگاه پرشوکت تعدادی از ائمه هدی (ع) قرار دارد.

 کربلا در ناحیه غربی رودخانه فرات قرار دارد و فاصله اش تا بغداد 105 کیلومتر است.

 این سرزمین تا سال 61 هجری قمری بیابانی بیش نبوده است اما بعد از واقعه کربلا و پس از ساخت گنبد و بارگاه برای شهدا به یکی از شهرهای زیارتی عراق تبدیل شد.

 در وجه تسمیه کربلا بعضی می گویند که کربلا از واژه "کوربابل" گرفته شده است که به معنای مجموعه روستاهای بابل قدیم است که نینوا، غاضریه و طف از جمله آنهاست و نام های دیگر کربلا هستند.

اماکن زیارتی و آثار دینی کربلا

 مرقد امام حسین (ع)، مرقد حضرت ابوالفضل (ع)، مرقد حبیب ابن مظاهر، قتلگاه، خیمه گاه، بین الحرمین، مراقد شهدای کربلا، مرقد حضرت علی اکبر (ع)، مرقد حضرت علی اصغر (ع) و شهیدان بنی هاشم، مرقد حربن یزید ریاحی، مرقد عون بن عبدالله، مرقد طفلان مسلم و مرقد سیدابراهیم مجاب از جمله اماکن زیارتی و آثار دینی کربلاست.

امیرالمومنین (ع) و کربلا

 در سال 36 هجری قمری که امام علی (ع) به سوی صفین حرکت می کرد به کربلا رسید و چون نام آن را دانست فرود آمد. هرئمه بن سلیم می گوید؛ در سفر شام همراه امیرالمومنین (ع) به سرزمین کربلا رسیدیم نماز به جماعت خوانده شد پس از نماز، امام (ع) مقداری از خاک کربلا را بویید و فرمود؛ آه ای زمین کربلا مردانی از تو روز محشر می آیند که بدون حسابرسی وارد بهشت می گردند.

امام حسین (ع) و کربلا

 امام حسین (ع) در روز دوم محرم سال 61 هجری قمری همراه کاروانش به کربلا رسید و نام آن را پرسید و در جواب نام کربلا را شنید و فرمود؛ خدایا من از سختی ها و بلاهای این سرزمین به تو پناه می برم.

سرگذشت مرقد امام حسین (ع) در گذر تاریخ

 بنای مرقد امام حسین (ع) تاریخی به درازای چهارده قرن دارد. در روز دوازدهم محرم سال 61 هجری قمری پیکر پاک سیدالشهدا (ع) و یارانش توسط قبیله بنی اسد با راهنمایی امام سجاد (ع) به خاک سپرده شد و در سال 65 هجری مختار بر قبر امام (ع) گنبدی از آجر و گچ ساخت و دو در برای آن قرار داد. اما در سال 146 هجری قمری ابوجعفر منصور این بنای سرپوشیده را ویران کرد.

 در سال 158 مهدی عباسی آن را از نو بنا کرد.

 در سال 171 هارون الرشید بنای مزبور و گنبد را ویران و در سال 236 متوکل عباسی مرقد امام (ع) را به طور کامل ویران کرد.

 در سال 367 عضدالدوله دیلمی گنبدی با رواق و ضریحی از عاج، برای مرقد ساخت.

 در سال 397 عمران بن شاهین، مسجدی به نام خود متصل به رواق بنا کرد.

 در سال 767 سلطان اویس جدایری گنبد داخلی را ساخت و صحنی بر گرد مضجع امام (ع) بنا کرد.

 در سال 932 شاه اسماعیل صفوی دوم ضریح مشبک و زیبایی از نقره به مرقد امام (ع) هدیه کرد.

 در سال 1155 نادر شاه افشار بناهای موجود را تزیین کرد و هدیه های گرانبهایی به گنجینه اهدا نمود.

 در سال 1211 آقامحمدخان قاجار دستور داد گنبد را به طلا آراستند.

 در سال 1216 وهابی ها به کربلا یورش آورده و ضریح و رواق را ویران کرده و اموال حرم را ربودند.

 در سال 1250 فتحعلیشاه قاجار گنبد و بارگاه را نوسازی کرد و گنبد حرم حضرت ابوالفضل (ع) را نیز بر پا کرد.

 در سال 1428 به منظور استفاده بیشتر از فضا محافظت زائران از سرما و گرما صحن شریف اباعبدالله (ع) با سبک جدید مسقف شد.

مراقد علما و بزرگان در کربلا

 از دیرباز به سبب قداست کربلا، در داخل و خارج حرم سیدالشهدا (ع) ده ها تن از عالمان و روحانیان و سادات به خاک سپرده شدند که برخی از آنان عبارتند از:

 سید رضی، میرزا محمد تقی شیرازی، میرزا تقی خان امیرکبیر، سید مرتضی علم الهدی و علامه وحید بهبهانی.